آغاز مذاكرات وين تا پيش از 9 آذرماه

سارا معصومي 

علي باقري، معاون سياسي وزير خارجه روز گذشته در بروكسل با انريكه مورا، معاون جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا ديدار كرد. نخستين سفر برجامي رييس جديد تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي ايران به بروكسل در حالي انجام شد كه همه از افكار عمومي در تهران تا طرف‌هاي مذاكره‌كننده در چين و روسيه و همچنين سه كشور اروپايي به علاوه ايالات متحده منتظر از سرگيري مذاكرات وين هستند. مذاكراتي كه شش دور آن تا پايان دولت دوازدهم در پايتخت اتريش ميان ايران و 1+4 به شكل مستقيم و ايران و ايالات متحده به شكل غيرمستقيم انجام شد اما ادامه آن به پس از نقل و انتقال‌هاي سياسي در تهران موكول شد. با گذشت قريب به 5 ماه از آخرين دور مذاكرات براي احياي برجام، اكنون شمارش معكوس آغاز شده است. شمارش معكوسي كه يا بايد به پايان برجام از سوي همه اعضاي باقي مانده تبديل يا به احياي آن منتهي شود. در قريب به سه ماه گذشته از آغاز به كار دولت جديد در يك مقطع ما شاهد روند طبيعي بررسي چند و چون پرونده هسته‌اي در دولت و شوراي عالي امنيت ملي بوديم. هرچند كه وزارت خارجه در نص صريح رهبري نيز صرفا مجري سياست‌هاي تعيين شده از سوي نظام است اما به نظر مي‌رسيد كه با تغيير دولت در ايران و روي كار آمدن چهره‌هايي كه در هشت سال گذشته مخالفت خود را با توافق هسته‌اي علني كرده‌اند نياز به بازنگري حداقل در برخي روش‌هاي اجرايي و ريزه‌كاري‌هاي در مذاكرات از نظر مسوولان جديد پيگيري مذاكرات ضروري است. از سوي ديگر، اين نگاه در برخي از نهادهاي تصميم‌گيرنده اندك اندك شكل گرفته است كه گذشت زمان با توجه به توسعه روزانه برنامه هسته‌اي ايران مي‌تواند دست ايران را در ميز مذاكرات بالاتر از طرف مقابل قرار بدهد. با گذشت يك ماه از آغاز به كار دولت جديد، اندك اندك صداها در پايتخت تروييكاي اروپايي حاضر در برجام و بروكسل به عنوان مقر اتحاديه اروپا و البته مسكو و پكن به عنوان دوستان نزديك ايران در صحنه برجام براي تعيين تكليف مذاكرات بلند و بلندتر شد. در اين ميان مقام‌هاي دولت سيزدهم پاسخ به اين مطالبه‌ها را بر سه محور متمركز كردند: 1- توپ در زمين طرف مقابل است و هر زمان كه ايالات متحده با حسن نيت اقدام به رفع تحريم‌هاي وضع شده عليه ايران در 4 سال اخير بكند، تهران در بازگشت به مذاكرات جدي است. 2- تهران مذاكره به عنوان راهكاري براي خروج از بن بست را قبول دارد و 3- به زودي رايزني‌ها با 1+4 براي احياي برجام را از سر خواهد گرفت. با اين‌همه تكرار دايمي عبارت «به زودي» از سوي مقام‌هاي وزارت خارجه دولت سيزدهم به سوژه‌اي براي پاس دادن توپ به زمين تهران تبديل شد و حتي در چند مقطع ما شاهد انتقاد نماينده روسيه نزد سازمان‌هاي بين‌المللي در وين از تعلل ايران براي بازگشت به مذاكرات هم بوديم. همزمان زماني كه حسين امير عبداللهيان، وزير خارجه براي نخستين‌بار در اين جايگاه به مسكو سفر كرد با مطالبه صريح سرگئي لاوروف، همتاي روس براي بازگشت هرچه سريع‌تر ايران به وين روبه رو شد. در اين بازه زماني رفت و آمدها ميان تهران و وين به ديد و بازديد رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و محمد اسلامي رييس سازمان انرژي اتمي ايران اختصاص يافت و دو طرف تلاش كردند حداقل در حوزه فني اين كانال ارتباطي را باز نگاه دارند تا بستري مناسب براي حفظ زمينه مذاكرات سياسي هم باشد. در نهايت در روزهايي كه به نظر مي‌رسيد تروييكاي اروپايي در هماهنگي با ايالات متحده تصميم به تغيير زمين بازي و تشديد فشار بر تهران براي از سرگيري مذاكرات وين دارند، انريكه مورا، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا شال و كلاه كرده و به تهران آمد. سفري براي ديدار با علي باقري به عنوان رييس جديد تيم مذاكره‌كننده ايران با 1+4 كه پيش‌بيني مي‌شد ماحصل آن تعيين تاريخي براي از سرگيري مذاكرات در وين باشد. با اين‌همه رايزني‌هاي باقري و مورا پشت درهاي بسته در وزارت خارجه ايران به نتيجه‌اي غيرقابل انتظار از منظر رسانه‌اي منتهي شد: تيم ايران براي ادامه رايزني‌هاي برجامي به بروكسل مي‌رود اما در بروكسل صرفا با انريكه مورا تجديد ديدار مي‌كند و از آغاز رايزني‌ها با 1+4 خبري نخواهد بود. 

اين نتيجه هرچند از منظر تداوم زنجيره مذاكرات به خودي خود مثبت به حساب مي‌آمد اما غيبت چين و روسيه و البته هيات‌هاي مستقل تروييكاي اروپايي به سوژه‌اي براي انتقاد از تهران و متهم كردن دولت سيزدهم به وقت‌كشي تبديل شد. در اين بازه زماني دست‌هاي تخريبگر نيز بيكار نماندند و همزمان كه هيات حاكمه رژيم اسراييل با سفر به واشنگتن و مسكو تلاش مي‌كردند با بزرگنمايي وضعيت به وجود آمده، حلقه پيرامون تهران را تنگ‌تر كنند، واشنگتن نيز سياست تهديد به توسل به گزينه دوم در صورت شكست ديپلماسي در پرونده ايران را دنبال كرد. در چند هفته اخير برخي مقام‌هاي امريكايي از روي ميز قرار داشتن «پلن بي» و برخي رسانه‌هاي اسراييلي از آماده شدن تل‌آويو براي حمله به تاسيسات هسته‌اي ايران خبر دادند . مجموعه اين تحولات در ميدان را بايد در كنار اراده سياسي اروپا و ايالات متحده براي احياي اتحاد در برابر ايران پس از 4 سال افتراق نظر در سايه سياست‌هاي مخرب دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده قرار داد. تلاش تروييكاي اروپايي براي نمايش همصدايي با واشنگتن در جريان رايزني‌هاي دو‌جانبه رابرت مالي، مسوول پرونده ايران در وزارت خارجه امريكا در تور او به اروپا و غرب آسيا نمود پيدا كرد. 
در چنين صحنه‌آرايي نيروها مقابل ايران در شطرنج برجام بود كه علي باقري در راس هياتي جديد راهي بروكسل شد. همزمان با سفر باقري به بروكسل، منابع آگاه اروپايي و امريكايي به كمك روايت غرب از مقصر بودن ايران در طولاني شدن روند بازگشت به مذاكرات احياي برجام آمدند. لارنس نورمن، خبرنگار روزنامه «وال استريت ژورنال» در يك رشته توييت ادعا كرد كه علي باقري به درخواست نشست مشترك با نماينده اتحاديه اروپا و اعضاي اروپايي برجام در بروكسل به منظور تسهيل شرايط ازسرگيري مذاكرات وين پاسخ منفي داده است. 
ساعتي پس از انتشار اين خبر در حالي كه در تهران وزارت‌خارجه درگير برگزاري اجلاس همسايگان افغانستان به علاوه روسيه درباره افغانستان بود، منابع آگاه نزديك به تيم باقري در گفت‌وگو با پرس‌تي‌وي پاسخ وال‌استريت ژورنال را دادند. براساس اين گزارش، برخلاف ادعاي برخي رسانه‌هاي امريكايي، ايران رسماً آمادگي خود را براي مذاكره با سه كشور اروپايي امضاكننده توافق هسته‌اي ۲۰۱۵ در تهران يا در پايتخت‌هاي اين سه كشور اعلام كرده است.
طبق اين گزارش، يك منبع آگاه از تلاش‌هاي ديپلماتيك «علي باقري كني» مذاكره‌كننده ارشد هسته‌اي ايران در بروكسل، بلژيك در گفت‌وگو با اين شبكه، ادعاي رسانه‌هاي امريكايي مبني بر پاسخ منفي ايران به ديدار با نمايندگان سه كشور فرانسه، انگليس و آلمان را رد كرد.به گفته اين منبع، ايران رسما آمادگي خود را براي مذاكره مستقيم با سه طرف اروپايي توافق هسته‌اي اعلام كرده است.اين منبع افزود كه ايران از سه كشور اروپايي براي سفر به تهران دعوت كرده يا براي چنين گفت‌وگوهايي پيشنهاد سفر به پايتخت‌هاي اين سه كشور را داده، اما تاكنون پاسخي دريافت نكرده است.
در نهايت پاي اين موضوع به نخستين نشست خبري وزير خارجه در تهران هم كشيده شد و البته حسين امير عبداللهيان در اين نشست خبري توضيحات مفصلي هم درباره نقشه راه مد نظر دولت سيزدهم براي بازگشت به مذاكرات وين داد. 

وزير خارجه ايران: 
  فرمت مذاكرات وين را قبول داريم
وزير خارجه در پاسخ به سوال خبرنگار الجزيره عربي درباره مذاكرات براي احياي برجام با اشاره به گفت‌وگوهاي ميان مورا و باقري گفت: ما با آقاي انريكه مورا درباره اين گفت‌وگو مي‌كنيم كه چه زماني وارد مذاكره جديد با 1+4 خواهيم شد و در اين مذاكرات بر چه مسائلي تمركز خواهيم كرد. اولا همه طرف‌ها بايد بدون فوت وقت و در اولين زمان ممكن به تعهدات كامل خودشان در برجام بازگردند و ثانيا بازگشتن آنها به برجام، آورده خيلي مهمي براي ما در جمهوري اسلامي ايران نخواهد بود. 
امير عبداللهيان براي نخستين‌بار در اين نشست خبري تكليف تيم جديد مذاكره‌كننده در ايران با نتايج شش دور مذاكره در وين در دوره حسن روحاني را مشخص كرده و گفت: ما نمي‌خواهيم از نقطه بن‌بست مذاكرات وين وارد مذاكرات وين شويم، ولي فرمتي كه در مذاكرات وين شكل گرفته را قبول داريم و به زودي درباره اينكه در چه تاريخي وارد گفت‌وگو و مذاكره با 1+4 شويم، تصميم مي‌گيريم. ولي دير نخواهد بود. فرمت اصلي كه براي ما وجود دارد گفت‌وگو با 1+4 است و آن فرمت را دنبال مي‌كنيم. 
وزير خارجه در ادامه اين نشست خبري درباره مطالبه ايران از ايالات متحده به عنوان عضو خارج شده از برجام گفت: آقاي بايدن بايد اراده جدي براي بازگشت به برجام را نشان دهد. ما خيلي مشتاق بازگشت امريكا به برجام به صرف بازگشت نيستيم. مهم اين است كه نتيجه اين بازگشت آيا به نفع ايران خواهد بود يا خير؟ آيا در راستاي لغو تحريم‌ها به برجام بازمي‌گردد يا در راستاي ايجاد محدوديت‌هاي جديد. ما براساس اظهارات مقامات امريكايي در نيويورك كه ادعا مي‌كردند آقاي بايدن حسن نيت دارد، گفتيم اگر چنين است حداقل به نشانه كوچكي از حسن نيت خودش ۱۰ ميليارد دلار از اموال و دارايي‌هايي كه متعلق به ايران است را آزاد كنند. ما در جمهوري اسلامي ايران جدي هستيم، اگر همه طرف‌ها به تعهدات كامل‌شان برگردند، ما قطعا به تمام تعهدات خودمان برمي‌گرديم. اما دولت سيزدهم، دولت عملگرا و نتيجه محور است و نتيجه براي ما مهم‌تر از حرف‌هاي زيبا گفتن است.

  ديدار چندجانبه با اروپا در بروكسل ممنوع!
در پايان اين نشست خبري، وزير خارجه در پاسخ به سوالي درباره روايت رسانه‌هاي امريكايي مبني بر مخالفت ايران با ديدار سه جانبه با تروييكاي اروپايي در بروكسل گفت: از نظر ما سه كشور اروپايي آلمان، فرانسه و انگليس يك روش ناپسنديده‌اي دارند . آنها به جاي اينكه در ظرفيت ملي خود با مقامات ايران ملاقات كنند، در برخي از موضوعات از جمله موضوع هسته‌اي درخواست مي‌كنند سه سفير به صورت مشترك با يك مقام سياسي ما در وزارت خارجه يا خارج از كشور ملاقات كنند. البته بخش ناپسنديده‌تر رفتار آنها اين است كه بعد از اين ملاقات‌ها معمولا يك بيانيه مشترك مي‌دهند و معمولا حرف‌هاي خود را به صورت يكطرفه مي‌آورند و گاه اعلام مي‌كنند در فلان موضوع به ايران دمارش داديم. ما چه در بروكسل و چه در تهران از هر گفت‌وگوي ديپلماتيك دوجانبه با آلمان، انگليس و فرانسه استقبال مي‌كنيم، ولي گفت‌وگو با سه كشور اروپايي در موضوع هسته‌اي صرفا در چارچوب 1+4 يعني در كنار نمايندگان چين و روسيه كه طرف‌هاي مذاكراتي ما هستند را فرمتي معقول و قابل قبول مي‌دانيم.

  تعيين تاريخ حدودي براي بازگشت به وين 
به گزارش اعتماد، روز گذشته نمايندگي ايران در اتحاديه اروپا در پيامي توييتري به نشست امروز «علي باقري» و «انريكه مورا» اشاره كرد و نوشت: «گفت‌وگوهاي ايران و اتحاديه اروپا براي اجراي كامل و عملي برجام توسط تمامي اعضا از جمله برداشتن تمامي تحريم‌هاي غيرقانوني عليه ايران در بروكسل آغاز شد. نمايندگي ايران در اتحاديه اروپا در ادامه در خصوص آمادگي ايران براي گفت‌وگو با طرف‌هاي برجام نوشت: «ايران بر آمادگي خود براي گفت‌وگو با تمامي طرف‌هاي قابل اعتماد به منظور يافتن يك راه‌حل از طريق (ميز) مذاكره تأكيد كرد».
علي باقري عصر روز گذشته در توييتي درباره مذاكرات با انريكه مورا نوشت: گفت‌وگوي جدي و سازنده‌اي با انريكه مورا درباره عناصر ضروري مذاكرات موفق داشتم. توافق كرديم پيش از پايان ماه نوامبر مذاكرات را آغاز كنيم. تاريخ دقيق هفته بعد اعلام خواهد شد.
پس از اين توييت، وزارت خارجه نيز خبري درباره ماحصل ديدار مورا و باقري منتشر كرد. براساس اين خبر، معاون سياسي وزارت امور خارجه در اين ملاقات با تاكيد بر تجربه چند‌ساله بدعهدي در اجرا و نهايتا خروج يكجانبه و غيرقانوني از برجام توسط ايالات متحده و بي‌عملي كشورهاي اروپايي در عمل به تعهدات پذيرفته شده خود، گفت: آنچه براي ايران موضوعيت دارد، لغو موثر تحريم‌ها و عادي‌سازي روابط تجاري و اقتصادي با ايران است و هر توافقي بايد خواسته‌هاي ايران در اين‌خصوص‌را برآورده سازد.
باقري ارايه تضمين براي عدم تكرار بدعهدي و رفتارهاي غيرقانوني طرف‌هاي مقابل را خواسته غيرقابل چشم پوشي ايران خواند. در اين ملاقات دو‌طرف موانع اصلي مذاكرات پيش رو را مرور كرده و توافق كردند مذاكرات را در ماه نوامبر شروع كنند.
به گزارش «اعتماد»، هرچند كه تيم ايران مي‌گويد تا پيش از تاريخ 9 آذرماه به مذاكرات وين باز مي‌گردد اما به نظر نمي‌رسد كه اين اعلام تاثيري در فضاي رسانه‌اي مديريت شده عليه ايران داشته باشد. در حالي كه ايران مي‌گويد درباره چند و چون داده‌ها و ستانده‌ها در وين، فعلا سياست مذاكرات دو‌جانبه با اعضاي 1+4 را پيش مي‌برد، عمده انتقادها حول اين محور است كه چرا درباره متن وين در وين و با حضور 1+4 در مذاكرات مستقيم و ايالات متحده به شكل غيرمستقيم مذاكره نشود؟ در شرايطي كه ايران به روند طراحي شده از سوي دولت جديد براي بازگشت به وين سرعت بيشتري نبخشد، طرح مكرر اين پرسش در فضاي رسانه‌اي مي‌تواند به هزينه‌اي براي ايران تبديل شود.

  امير عبداللهيان براي نخستين‌بار در اين نشست خبري تكليف تيم جديد مذاكره‌كننده در ايران با نتايج شش دور مذاكره در وين در دوره حسن روحاني را مشخص كرده و گفت: ما نمي‌خواهيم از نقطه بن‌بست مذاكرات وين وارد مذاكرات وين شويم، ولي فرمتي كه در مذاكرات وين شكل گرفته را قبول داريم و به زودي درباره اينكه در چه تاريخي وارد گفت‌وگو و مذاكره با 1+4 شويم، تصميم مي‌گيريم. ولي دير نخواهد بود. فرمت اصلي كه براي ما وجود دارد گفت‌وگو با 1+4 است و آن فرمت را دنبال مي‌كنيم.
  وزير خارجه در پاسخ به سوال خبرنگار الجزيره عربي درباره مذاكرات براي احياي برجام با اشاره به گفت‌وگوهاي ميان مورا و باقري گفت: ما با آقاي انريكه مورا درباره اين گفت‌وگو مي‌كنيم كه چه زماني وارد مذاكره جديد با 1+4 خواهيم شد و در اين مذاكرات بر چه مسائلي تمركز خواهيم كرد. اولا همه طرف‌ها بايد بدون فوت وقت و در اولين زمان ممكن به تعهدات كامل خودشان در برجام بازگردند و ثانيا بازگشتن آنها به برجام، آورده خيلي مهمي براي ما در جمهوري اسلامي ايران نخواهد بود.